अध्याय 6 क्रम एवं संचयन अभ्यास 6.2
अभ्यास 6.2
1. मूल्यांकन करें
(i) $8 !$
(ii) $4 ! -3 !$
उत्तर दिखाएं
उत्तर :
(i) $8 !=1 \times 2 \times 3 \times 4 \times 5 \times 6 \times 7 \times 8=40320$
(ii) $4 ! =1 \times 2 \times 3 \times 4=24$
$\quad \ 3 !=1 \times 2 \times 3=6$
$\therefore \ \ 4 ! - 3 ! =24-6=18$
2. $3 !+4 !=7 ! \ ?$
उत्तर दिखाएं
उत्तर :
$3 !=1 \times 2 \times 3=6$
$4 !=1 \times 2 \times 3 \times 4=24$
$\therefore \ 3 !+4 !=6+24=30$
$7 !=1 \times 2 \times 3 \times 4 \times 5 \times 6 \times 7=5040$
$\therefore \ 3 !+4 ! \neq 7!$
3. $\dfrac{8 !}{6 ! \times 2 !}$ की गणना करें
उत्तर दिखाएं
उत्तर :
$\dfrac{8 !}{6 ! \times 2 !}=\dfrac{8 \times 7 \times 6 !}{6 ! \times 2 \times 1}=\dfrac{8 \times 7}{2}=28$
4. यदि $\dfrac{1}{6 !}+\dfrac{1}{7 !}=\dfrac{x}{8 !}$, तो $x$ ज्ञात करें
उत्तर दिखाएं
उत्तर :
$\dfrac{1}{6 !}+\dfrac{1}{7 !}=\dfrac{x}{8 !}$
$\Rightarrow \dfrac{1}{6 !}+\dfrac{1}{7 \times 6 !}=\dfrac{x}{8 \times 7 \times 6 !}$
$\Rightarrow \dfrac{1}{6 !}(1+\dfrac{1}{7})=\dfrac{x}{8 \times 7 \times 6 !}$
$\Rightarrow 1+\dfrac{1}{7}=\dfrac{x}{8 \times 7}$
$\Rightarrow \dfrac{8}{7}=\dfrac{x}{8 \times 7}$
$\Rightarrow x=\dfrac{8 \times 8 \times 7}{7}$
$\therefore \ x=64$
5. $\dfrac{n !}{(n-r) !}$ का मूल्यांकन करें, जबकि
(i) $n=6, r=2$
(ii) $n=9, r=5$.
उत्तर दिखाएं
उत्तर :
(i) जब $n=6, r=2$
$ \dfrac{n !}{(n-r) !}=\dfrac{6 !}{(6-2) !}=\dfrac{6 !}{4 !}=\dfrac{6 \times 5 \times 4 !}{4 !}=30$
(ii) जब $n=9, r=5$
$ \dfrac{n !}{(n-r) !}=\dfrac{9 !}{(9-5) !}=\dfrac{9 !}{4 !}=\dfrac{9 \times 8 \times 7 \times 6 \times 5 \times 4 !}{4 !}$
$\qquad\qquad =9 \times 8 \times 7 \times 6 \times 5=15120$